Πότε κάνατε μια παύση, μείνατε ακίνητοι, αφήσατε το κινητό σας στο πλάι και απομακρύνατε όλους τους περισπασμούς; Πότε ήταν η τελευταία φορά που δεν κάνατε τίποτα; Απολύτως τίποτα;
Η ζωή μας είναι γεμάτη από περισπασμούς και ερεθίσματα. Ωστόσο υπάρχει τρόπος να επιβραδύνουμε, έτσι ώστε ο νους να χαλαρώσει και το σώμα να αποβάλει το άγχος, και αυτός είναι ο διαλογισμός.
Τι είναι ο διαλογισμός;
Είναι μια δεξιότητα, ένας τρόπος εκπαίδευσης του νου, ώστε να έχουμε πιο ήρεμο, καθαρό νου και παράλληλα μεγαλύτερη αίσθηση άνεσης στο σώμα και τη ζωή μας. Ουσιαστικά απομακρυνόμαστε για μερικά λεπτά, συστηματικά, κάνοντας μια παύση και εκπαιδεύοντας τον νου να εστιάζει στο παρόν και να αποσπάται λιγότερο. Η εκπαίδευση του νου έχει να κάνει με την αλλαγή της σχέσης μας με τις σκέψεις και τα αισθήματα που προκύπτουν, διευρύνοντας την αντίληψή μας γι’ αυτά. Όταν το κάνουμε αυτό, βρίσκουμε ένα μέρος ηρεμίας.
Ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι διαλογισμός σημαίνει να ελέγχεις τον νου, να τον αλλάζεις, ώστε να μπορούμε να ξεφορτωθούμε σκέψεις και περισπασμούς. Ωστόσο σκεφτείτε το λίγο διαφορετικά.
Ο διαλογισμός αναφέρεται στην παρατήρηση που μπορεί να κατευθύνεται τόσο εντός όσο και εκτός του εαυτού μας. Παρατήρηση στα συναισθήματα, τις αισθήσεις του σώματος και τις σκέψεις, στο εδώ και τώρα. Παρατήρηση στα πράγματα που συμβαίνουν αυτήν τη στιγμή. Αυτό μπορεί να ακούγεται εύκολο, αλλά πόσες φορές η προσοχή μας ανακατευθύνεται από τις σκέψεις μας; Αν και η σκέψη είναι αναμφισβήτητα πολύ χρήσιμη, καθώς μας επιτρέπει να κάνουμε σχέδια και να λύσουμε δύσκολα προβλήματα, ταυτόχρονα, συχνά προκαλεί πολλά προβλήματα. Το μυαλό μας μπορεί να χαθεί εύκολα στην ατελείωτες σκέψεις (ανησυχητικές και στοχαστικές). Οι σκέψεις μας δημιουργούν συναισθήματα όπως ο φόβος και η θλίψη. Μένουμε ξύπνιοι το βράδυ γιατί ανησυχούμε για το τι μπορεί να συμβεί αύριο. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε αυτό το λάθος που κάναμε την προηγούμενη εβδομάδα. Στο μυαλό μας, είμαστε συνεχώς απασχολημένοι με τα πράγματα που πρέπει να ολοκληρωθούν. Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα για το πώς το μυαλό μας μπορεί να κάνει τη ζωή δύσκολη. Ο διαλογισμός μας διδάσκει να αντιμετωπίζουμε αυτές τις προβληματικές σκέψεις εστιάζοντας την προσοχή μας στο εδώ και τώρα, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο σταδιακά μια διαφορετική σχέση με τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας.
Εστιάζοντας τον νου σε κάτι συγκεκριμένο μέσω του διαλογισμού, δεν σημαίνει ότι θέλουμε να ξεφύγουμε από τις σκέψεις ή να απομονωθούμε από τον κόσμο. Αντιθέτως, μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε πότε εγκλωβιζόμαστε σε μια σκέψη ή έναν περισπασμό και να βγαίνουμε από εκεί, να αποδεσμευόμαστε, και να επιστρέφουμε στο μέρος της ήρεμης και εστιασμένης προσοχής (παρατήρηση με επίγνωση).
Παρατήρηση με επίγνωση σημαίνει παρατήρηση χωρίς κρίση. Συχνά, οι αισθήσεις όπως η ένταση ή ο φόβος αυτομάτως χαρακτηρίζονται ως «κακές», «ακατάλληλες» ή «ανεπιθύμητες». Όταν κρίνουμε ένα συγκεκριμένο συναίσθημα («βιώνω φόβο, αυτό είναι κακό, δεν θέλω να νιώθω έτσι»), δημιουργούμε αυτόματα μια σύγκρουση, μια σύγκρουση ανάμεσα στο τρέχον συναίσθημα («κακό») και το αναμενόμενο ή ιδανικό συναίσθημα («καλό»). Κάθε προσπάθεια επίλυσης αυτής της σύγκρουσης, για παράδειγμα την καταστολή ενός αρνητικού συναισθήματος, απαιτεί πολλή ενέργεια και παραδόξως μας κάνει να αισθανόμαστε ακόμα χειρότερα. Πως μπορεί να αλλάξει αυτό; Με την αποδοχή. Η αποδοχή διαδραματίζει βασικό ρόλο στον διαλογισμό. Μέσα από την παρατήρηση και την αποδοχή, επιτρέπουμε σε κάθε συναίσθημα, αίσθηση ή σκέψη να είναι παρόν. Είναι εκεί ούτως ή άλλως. Αντί να παλεύουμε ενάντια στα συναισθήματα ή τις σκέψεις, ο διαλογισμός ενισχύει την προθυμία μας να αναγνωρίσουμε, να επιτρέψουμε, και να αποδεχθούμε τις εσωτερικές καταστάσεις.
Από άποψη φυσιολογίας, επηρεάζονται οι καρδιακοί παλμοί, η αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα άγχους και η δομή του ίδιου του εγκεφάλου (Νευροπλαστικότητα). Ο εγκέφαλος είναι εύκαμπτος, εύπλαστος και μεταβλητός.
Όταν κάνουμε διαλογισμό, κατά τον ίδιο τρόπο που γυμνάζουμε το σώμα, έτσι το μέρος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για το αίσθημα της ευτυχίας και της ευεξίας αιματώνεται περισσότερο, γίνεται πιο παχύ και δυνατό οπότε περνάμε περισσότερο χρόνο στο μέρος αυτό.
Ο διαλογισμός αποδεδειγμένα μειώνει το άγχος, την αγανάκτηση, την κατάθλιψη, τον πόνο και αυξάνει την ευτυχία, ενισχύει την υπομονή, την αποδοχή και τη συμπόνια. Οπότε ακόμα και όταν απλά κάθεστε και νιώθετε ότι δεν συμβαίνει τίποτα, να είστε σίγουροι ότι ο διαλογισμός και η ενσυνειδητότητα μπορούν να αλλάξουν τη ζωή σας.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν διαλογιζόμαστε;
(Μας εξηγεί ο Αναστάσης Στεφάνου, ειδικευόμενος της ψυχιατρικής).
Για να το εξηγήσουμε αυτό, πρέπει να ανατρέξουμε στο πώς ο εγκέφαλός μας «σκέφτεται»!
Η σκέψη είναι μια λειτουργία του νου που διενεργείται με την ενεργοποίηση νευρωνικών μονοπατιών. Τα νευρικά κύτταρα (οι νευρώνες) στον εγκέφαλο επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω χημικών μορίων και έτσι αναπτύσσουμε τα λεγόμενα σκεπτικά πρότυπα (patterns).
Με μία σκέψη που κάνουμε, όταν αυτή τροφοδοτείται, με την επανάληψη και τα συναισθήματα που μας προκαλεί, τότε ενισχύεται και το αντίστοιχο νευρωνικό μονοπάτι.
Σκεπτόμενοι π.χ. τα σχέδια για το μέλλον, ενεργοποιούμε το σχετικό μονοπάτι, το οποίο με τη σειρά του ενεργοποιεί άλλα μονοπάτια που αφορούν το σχεδιασμό, την προετοιμασία, ακόμη και την ετοιμότητα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα συναισθήματά μας.
Αντίθετα, ο διαλογισμός, με κύριο χαρακτηριστικό του την επικέντρωση στο εδώ και τώρα, αλλά και στα παρόντα σωματικά και ψυχικά ερεθίσματα, ενεργοποιεί άλλες νευρωνικές οδούς, όπως είναι η ακουστική οδός, η οσφρητική, η απτική κ.ά.. Έτσι, η σκέψη εκτρέπεται από τα «καθημερινά» της μονοπάτια και εστιάζεται στην επεξεργασία των ερεθισμάτων που δέχεται από το σώμα. Σε αυτό το πλαίσιο, τα συναισθήματα του διαλογιζόμενου αναγνωρίζονται από τον ίδιο, γίνονται πιο εύκολα αποδεκτά, καθώς υπάρχει ο χώρος για την κατανόησή τους, όταν το μονοπάτι της σκέψης παύει να είναι τόσο «απασχολημένο».
Η δεξιότητα αυτή βέβαια, όπως και όλες οι δεξιότητες του εγκεφάλου, μαθαίνεται! Με την εξάσκηση, έρχεται η «επιβράβευση» στον εγκέφαλο, μέσα από τα θετικά βιώματα που επιφέρει ο διαλογισμός. Με την επιβράβευση αυτή, η νέα τοποθέτηση της σκέψης ενισχύεται και έτσι, σιγά σιγά, έρχεται η αλλαγή σε αυτά τα μονοπάτια.
